Advertentie
Terwijl de meeste Nederlanders eind september nog van de laatste zonnestralen in hun achtertuin genieten, breken er voor Roderik en Paulien drukke dagen aan. De warme nazomer zorgt ervoor dat de oogst een paar weken eerder is dan normaal en zodra de eerste noten met een zachte pof op het gras vallen is het tijd voor actie. Paulien: “We proberen ze zo snel mogelijk te rapen voordat de kraaien ermee aan de haal gaan of ze worden aangetast door de vochtige grond. Nu het zo mooi droog is kunnen ze wel een dag of twee blijven liggen, maar niet veel langer.”
Op het platteland
Gelukkig hoeft dat ook niet, want er is extra hulp onderweg. Ik mag een dagje meelopen bij notengaard Bisschop in Kallenkote en alles leren over het proces van de wal- en hazelnoten. Met opgestroopte mouwen kom ik op een zonnige vrijdagochtend aan bij de boerderij van Roderik en Paulien. Ik voel meteen dat ik op ‘het platteland’ ben, want het is druk op de boerderij met zoete inval. De bakker komt oud brood brengen voor de varkens, een kennis komt groenafval ophalen en weer een andere bekende komt wat spullen afleveren voor een gehuurde opslag op het terrein. Ik heb het gevoel dat hier altijd wel iets gebeurt en dat is volgens Paulien ook zo: “Naast onze notenbomen hebben we ook een kwekerij . Dus we telen zelf noten- en fruitbomen die we vervolgens verkopen aan particulieren of boeren. Verder hebben we nog een mooie samenwerking met stichting De Notengaard die dagbesteding aanbiedt op ons terrein. Deze jongvolwassenen helpen ook met rapen op de notengaard.
Nachtvorst, de vijand
Deze overige werkzaamheden van Roderik en Paulien zijn niet geboren uit verveling, maar uit noodzaak. “Mijn ouders zijn hier begonnen met walnoten, maar hadden er ook nog melkkoeien bij. Toen de vraag kwam of wij de boerderij over wilden nemen, hebben we besloten om echt een omschakeling te maken en vol voor de noten te gaan. We hebben toen vrij snel naast de walnotenbomen die er al stonden ook hazelaars geplant en zijn de kwekerij beetje bij beetje uit gaan breiden.” Helaas is alleen de liefde die de groenliefhebbers in de bomen steken niet genoeg en blijkt al gauw dat ze niet rond kunnen komen van de noten alleen. Roderik: “We zitten hier op een hele ongunstige plek als het om nachtvorst gaat. Onder de grote rivieren en aan de kust heb je daar minder last van, maar boven de rivieren wordt het lastiger. Omdat we in Kallenkote ook nog eens in een laag gebied zitten, kan de nachtvorst soms wel tot tweederde van de boom komen en gaat er met één nacht ijs een groot deel van onze oogst verloren.”
Ik denk aan afgelopen zomer en aan hoe blij ze wel niet zijn geweest met de aanhoudende hitte. “Dit was een goede zomer voor ons ja. Wat dat betreft is de opwarming van de aarde toch niet zo verkeerd!”, lacht Roderik. Maar, alle gekheid op een stokje, het telen van noten blijkt dus geen makkelijke klus. “Natuurlijk zijn er allerlei dingen die je kunt ondernemen tegen de vorst, zoals sproeien. Maar wij hebben 5 hectare, waardoor elke maatregel die je neemt meteen een flinke investering is. Dan ga je toch een kosten-batenanalyse maken.” Gelukkig is Roderik geboren met groene vingers en bleek de zet richting de boomteelt een gouden. “Er zijn veel boeren die walnotenbomen kopen voor op hun erf of particulieren die er eentje in de tuin willen of een voedselbos willen beginnen.”
Boomtransplantaties
Een voedselbos klinkt mij als foodie en fanatiek moestuinierder natuurlijk als muziek in de oren, maar voordat ik straks zelf een stekje achter in mijn fiat Punto gooi, wil ik eerst weleens de noten in levende lijve zien. Roderik neemt mij mee naar de grond achter de boerderij. Er staan rijen bomen zover mijn oog reikt en door het laagstaande zonnetje voelt het alsof ik een sprookje binnenwandel. Toch is dit een plek waar hard gewerkt wordt. Los van de notenbomen die zijn schoonvader heeft geplant, kweekt Roderik zelf ook nieuwe bomen. Letterlijk nieuw: want door middel van ‘enten’ brengt hij twee bestaande notenrassen samen tot een nieuwe.
“Kort uitgelegd is enten het bevestigen van een zaailing op een oudere onderstam. Dat zet je met een speciale tape of een touwtje vast en laat je aan elkaar groeien.” Hij wijst zo’n geënte hazelaar aan waarbij het touwtje als een oude pleister klaar is om eraf te vallen. “We enten in de winter en dan in het groeiseizoen in mei begint hij met groeien.” En wanneer kan de gips er dan af, vraag ik, of met andere woorden: hoe snel groeit hij dan vast? “Heel snel, binnen een paar weken!”, vertelt Roderik. Maar of zo’n boomtransplantatie daadwerkelijk succesvol is, is altijd afwachten. “Het gaat weleens mis. Dat is ook de natuur, we zitten niet in een fabriek waarin we alle dagen hetzelfde maken.” Juist dat experimenteren maakt Roderiks werk zo afwisselend, al gaat hij natuurlijk wel voor één doel: een sterke boom telen waar later een mooie oogst van kan komen. En of dat dit jaar weer gelukt is met de bomen op zijn erf, gaan we nu uitvinden.
Tijd om te oogsten
We beginnen de oogst bij de bomen voor de boerderij, die staan er al het langst. “Gemiddeld heeft een hazelaar vijf jaar nodig om geoogst te kunnen worden, een walnootboom tussen de tien en twintig jaar”, legt Paulien uit. “De hoeveelheid die je oogst is dus afhankelijk van het weer, maar ook van andere factoren zoals bacteriebrand. Die bacterie tast het blad aan, vervolgens de groene huls om de noot en uiteindelijk ook de walnoot zelf. Vorig jaar hadden we hier veel last van en hebben we maar 800 kilo in totaal kunnen oogsten terwijl er van vijf hectare aan bomen toch gemiddeld 1500-2000 kilo per hectare zou moeten komen.” Alsof dat nog niet genoeg onzekerheden zijn voor deze boomkwekers, komt er ook nog dreiging opzetten uit het zuiden, vertelt Roderik. “De walnootvlieg is onderweg en is al bijna bij Zwolle.” Als het zou kunnen sloot ik persoonlijk het luchtruim om de oogst hier te kunnen beschermen.
Hoe meer ik leer over het telen van walnoten en hazelnoten, hoe blijer ik word om de noten die het wél hebben gehaald. Hoogste tijd om ze veilig te stellen van alle kwade kraaien: ik pak de notenraper erbij. De eerste halen aai ik zo zacht over het gras dat geen enkele noot in mijn mandje springt, te bang om de noten te beschadigen. Gelukkig zitten ze nog veilig in hun sterke schaal en verzekert Roderik me dat er niks kan gebeuren. Hoe langer ik rol, hoe meer ik het gevoel te pakken krijg. De ene naar de andere noot popt door het stalen draad naar binnen. ‘Hoppetee’, roep ik vol trots bij iedere noot. Als ik niks te doen heb mag ik morgen wel terugkomen, hint Roderik.
Verwerkt tot olie
Nadat de noten zijn geraapt, moeten ze gedroogd worden. Dat gebeurt in de deel, achterin de boerderij. Via een speciale installatie wordt er lucht van buiten de houten kisten met noten ingeblazen. Binnen twee dagen zijn de meeste noten droog. Daarna worden ze nog vier weken om de dag een nacht gedroogd. Hartje herfst, begin november, zijn de eerste noten dan klaar om verkocht te worden. “De noten waarvan we zeker weten dat ze goed zijn verkopen we zo en van de andere noten maken we olie. Die kraken we dan eerst om te bekijken of ze goed zijn. De noten die niet goed zijn, gaan naar de varkens”, vertelt Roderik. Zo gaat er van de oogst die er is, in ieder geval niets verloren.
Hoewel ik de walnoten net als de varkens het liefst zo uit het vuistje eet, ben ik ook benieuwd naar de notenolie die Roderik en Paulien zelf persen. Alvorens de pers zijn werk kan doen, moeten de noten eerst gepeld en vermalen worden. In de machine wordt vervolgens de olie uit de gemalen noten geperst waarbij de overgebleven droge ‘koek’ van de olie wordt gescheiden. En hoe droger de koek is, hoe beter de olie. “Proef maar”, zegt Roderik als hij mij een stuk koek aangeeft. Als ik het tussen m’n vingers plat druk voel ik dat het nog een beetje nat is. “We moeten de pers elke keer opnieuw afstemmen om de mooiste olie te krijgen.” Terwijl hij nog even doorsleutelt, proef ik de koek die straks, net als de afgekeurde noten, naar de varkens gaat. Het ziet er niet zo appetijtelijk uit, maar ik proef wel de smaak van walnoten. Ik geloof dat die varkens het hier bij de familie de Vries zo slecht nog niet hebben.
Familierecept
Maar slecht heb ik het ook zeker niet vandaag. Na alle inspanning van het rapen is het moment aangebroken waar ik al de hele dag op wacht: het proeven van de oogst! En hoe kan dat beter dan in het familierecept van Paulien, haar befaamde notenkoek met honing-karamel. Onder de walnotenbomen, in het zonnetje, in de prachtige omgeving van Kallenkote, begrijp ik ineens helemaal waar de passie van Roderik en Paulien voor noten vandaan komt. Het mag dan hard werken zijn en het mag dan niet altijd meezitten, hier zitten met je eigen noten, is voor geen geld te koop.
Onze tips
5x het lekkerste asperge recept
The battle of the chefs: wie kan het beste asperges bereiden?
9x recepten voor Koningsdag
15x toetjes in een glaasje
9x recepten met aubergine die je meteen wil maken
7x de lekkerste recepten met groene asperges
Slagroomtaart: 5x verrassende recepten voor een verjaardag
15+ de beste recepten voor je date night
