Uit de oude doos: kroos

In samenwerking met Slow Food Nederland.

SanneSanne9 juli 2019

Heb je weleens een kroos geproefd? Met maar één boomgaard in Nederland is de kroos zo zeldzaam als een witte asperge in oktober. Op de gaard van familie Banken staat zo’n honderd verschillende krozenbomen, met krozen van verschillende smaken. In de omgeving maken lokale restaurants er graag gebruik van.

Eind jaren zestig was de kroos nog een populaire en bekende vrucht in Nederland. Op bijna ieder erf stond er één. De kroospruimen werden traditioneel voor eigen gebruik verwerkt tot jam of moes, maar werden ook door opkopers van Flipje uit Tiel in grote hoeveelheden gekocht. Een deel van de jam die in Tiel gemaakt werd, werd naar Engeland geexporteerd; de Engelsen waren dol op deze apart smakende kruidige jam; cherryplum.

Afscheid van de kroos

Omdat de teelt van de krozen veel tijd kostte, met een hoog risico op schade door vorst, en omdat veel pruimen voortaan via import het hele jaar door verkrijgbaar waren, stopten de inwoners van Maas en Waal massaal met het telen van krozen. Ze rooiden ze hun hoogstamboomgaarden en stapten over op laagstamfruit. Op die manier wonnen de pruim, kers, appel en peer ruimte en verdween de kroos uit het landschap. Zo bleef slechts één gaard over in Nederland, die van familie Banken.

Hoe smaakt een kroos?

De kroos is verwant aan een pruim en heeft iets weg van een grote kers. De kroos valt ook onder de kroospruimen. Maar het is niet zomaar ‘een’ kroospruim. Het is een ras met karakteristiek zoet vruchtvlees en een friszure smaak rondom de pit. Hij is lekker om zo te eten, maar net als pruimen ook heel een goeie aanvulling in een fruittaart en lekker als sap of als jam. Maak jij binnenkort je eigen krozenjam?

How to: verbouw je eigen krozen

Wil je écht iets bijzonders in je fruittuin? Geef de krozenboom er een plekje en pluk je eigen kroos. Krozenbomen bestel je bij Thijs Banken uit Beneden-Leeuwen in Gelderland. De kroos bloeit vroeg in het jaar en is daarmee kwetsbaar voor vorst. Heb je geen tijd of geduld voor het kweken van je eigen krozen. Ga dan eens op bezoek bij de enige ‘krozenbogerd’ van Nederland, ook bij Thijs Banken, in Boven-Leeuwen. Daar kun je, in het seizoen van juni tot en met augustus, allerlei soorten verse krozen plukken!

Kroos als lekker erfgoed

Nelleke Don is voorzitter van Slow Food Nederland, een organisatie die zich inzet voor een good, clean en fair voedselsysteem: “We willen graag dat mensen onbekende producten weer gaan herontdekken. In dit geval óf door de kroos aan te schaffen en daarmee de producent te ondersteunen die iets bijzonders uitprobeert. Óf door bijvoorbeeld zelf in je moestuin aan de slag te gaan. Nelleke legt uit hoe ze de belangrijkste verdwijnende producten in kaart proberen te brengen: “De kleinschalige kwaliteitsproducten die horen bij een specifieke cultuur, historie of traditie van een streek of land brengen we samen in een catalogus; de Ark van de Smaak. Hierin worden bijzondere groente- en fruitsoorten, granen, dranken, kazen, vleeswaren én dierensoorten opgenomen. Wereldwijd zijn er inmiddels meer dan 5000 producten opgenomen in de Ark van de Smaak, waarvan 76 Nederlandse. De Kroos is er één van.” Een grotere bekendheid en meer vraag naar een bijzonder product, zorgt ervoor dat een product weer bestaansrecht krijgt. Wereldwijd zijn er inmiddels meer dan 5000 producten opgenomen in de Ark van de Smaak, waarvan 76 Nederlandse. De smaakvolle kroos is er één van. Maak deze jam van

Op de kalender

Binnenkort lanceert Slow Food Nederland een unieke handgeïllustreerde culinaire kalender met bijzondere Nederlandse groente- en fruitsoorten, waarop ook de kroos staat. Houd www.slowfood.nl in de gaten om deze te bestellen.