Wijn uit de Elzas

RedactieRedactie23 november 2016

Onze hoofdredacteur Joachim werd gevraagd of hij met een collega een paar dagen wijn wil proeven in de Elzas. Zijn collega Arjan werkt voor het blad Auto Review. En hij houdt van wijn. Ze houden allebei van wijn. Arjan mag schrijven over de fijne Renault Espace Initiale Paris die ze hebben meegekregen, en Joachim schrijft over de wijn – goed geregeld toch? Onderaan vind je een lijst met alle wijnhuizen die ze bezoeken. Tijd voor een roadtrip: we nemen je mee naar de Elzas!
elzas2

Lieflijk Elzas

Het moet een flink spektakel geweest zijn. Terwijl de Alpen zich vormden, stortte er een paar honderd kilometer in noordwestelijke richting een flink stuk van een plateau in. Aan weerszijden van deze zojuist ontstane slenk werden er met veel geweld allerlei bodemlagen omhoog gestuwd. En zo ontstonden in korte tijd de Vogezen en het Zwarte Woud, met daar tussenin de bedding van de Rijn. Miljoenen jaren later rijden Arjan en ik de Elzas binnen via Straatsburg. Er is weinig meer te merken van al het geweld. De Elzas ziet er uitgesproken lieflijk uit, een vriendelijk golvend landschap met pittoreske dorpjes vol vakwerkhuizen. De Elzas ligt in Frankrijk, maar alles is er net een beetje anders. Door de ligging heeft de Elzas afwisselend bij Duitsland en Frankrijk gehoord en cultureel gezien was de regio van oudsher sterk op Duitsland gericht. Oudere Elzassers spreken vaak Duits of het sterk daarop lijkende dialect van de streek, maar de jongeren spreken eerst Frans, en daarna eerder Engels dan Duits. De invloed van de oosterburen blijkt ook uit de namen; bij een bezoek aan wijnhuis Klur in Katzenthal denk je niet meteen aan Frankrijk.
druiven img_7135

Groot en klein

Vignoble Klur is een klein wijnhuis met slechts zeven hectare wijngaarden. Toch produceren Clément en Francine vijftien soorten wijn. Het is exemplarisch voor de Elzas, de grote bodemvariatie en de vele druivensoorten zorgen ervoor dat elk wijnhuis, hoe klein ook, heel verschillende soorten wijn maakt. De ontvangst van Clément en Francine Klur is hartverwarmend; we krijgen meteen een glas crémant d’alsace in onze handen gedrukt. Het is een heerlijke mousserende wijn. Clément en Francine werken biodynamisch en gebruiken zo weinig mogelijk sulfi et in hun wijnen. Sulfi eten worden toegevoegd voor de stabiliteit van de wijn. Klur’s manier van werken levert op z’n best enorm ‘levendige’ wijnen op – wijn met een onverwachte en spannende kant. Minder wijnig zou ik bijna zeggen, eerder sappig. Bij de crémant is het fantastisch gelukt. Vlakbij Katzenthal ligt Beblenheim, het dorp van het bekende huis Cave de Beblenheim. Het contrast tussen Klur en Cave de Beblenheim is groot. Er zijn drie soorten wijnmakers in de Elzas: wijnmakers met eigen wijngaarden, wijnmakers met eigen wijngaarden die daarnaast druiven inkopen, en ten slotte coöperaties waarin een groot aantal wijnboeren vertegenwoordigd zijn. Klur heeft een jaarproductie van zo’n 40.000 flessen per jaar, Cave de Beblenheim is een coöperatie van tweehonderd wijnboeren, met een jaarproductie van twee miljoen flessen. Dat is andere koek, maar denk niet dat de wijnen daarom minder zijn. Anders zijn ze wel. Waar de kleine boer alles zelf bepaalt, is het de wijnmaker van de coöperatie die dicteert wanneer de druiven moet worden geoogst om centraal te worden verwerkt. De controle in de kelder is een stuk hoger, en daarmee ook de constante kwaliteit. Het levert frisse en strakke wijnen op.
_mg_6955

Druiven plukken

Terug naar Katzenthal: bij Meyer-Fonné worden we verwelkomd door Aura Meyer. We gaan druivenplukken – pinot blanc vandaag. Even niet proeven, slurpen en uitspugen, maar met de handen werken. Terwijl Arjan ervandoor gaat om onze Renault op de foto te zetten, krijg ik een schaar in handen en wordt me een rij toegewezen. We werken twee aan twee. Al na een meter of vijf voel ik mijn rug. Julien tegenover me moet lachen. Hij plukt al vanaf zijn negentiende bij Meyer-Fonné, samen met moeder Cathérine. À Propos: de sfeer is ronduit vrolijk. Er wordt flink doorgewerkt, maar bij plukken hoort lachen, zoveel is duidelijk. Na zo’n anderhalf uur plukken gaan we terug naar het huis. Felix, de man van Aura, zet de pers aan en ondertussen is de tafel gedekt. Nu komt het onderdeel van de reis waar ik het meest naar heb uitgekeken: de plukkerslunch. Op tafel staan flessen wijn en water, er wordt brood gesneden en er gaan schalen met ham en boter rond. Het geheel wordt geserveerd met een cornichon (augurk) uit een pot. Precies wat we ons ervan hadden voorgesteld, Arjan en ik vinden het heerlijk. Dan worden er grote schalen aangevoerd: de echte lunch. Alleen Nederlanders kunnen een boterham met ham voor een lunch aanzien. Alles wordt vrolijk weggespoeld met een glas wijn en een kaasplateau met de lokale munsterkaas sluit de maaltijd af. Na de lunch gaan de plukkers terug naar de wijngaard. Wij moeten verder, op naar het volgende huis.
plukkers2

Crémant

Het wijnhuis Dopff au Moulin kent een lange geschiedenis van veertien generaties. Niet altijd als wijnhuis, maar in de 18e eeuw werden er al druiven verbouwd op het land rondom het huis. De echte claim to fame van Dopff komt later. Rond 1900 stond Julien Dopff aan de basis van twee belangrijke innovaties voor de Elzas. Na een stage in de Champagne-streek, was hij de eerste die in de Elzas volgens de methode traditionelle mousserende wijn ging maken. Daarnaast verkocht hij als eerste Elzaswijnen in een fles – toen al met de typische lange hals. Het verhaal gaat dat hij een lading flessen op en neer naar Australië liet vervoeren om te bewijzen dat de kwaliteit van de wijn er niet onder zou lijden. Het is in zekere zin passend dat we juist bij het oude huis een fles pinot gris uit 1996 te proeven krijgen. Tijdens de rondleiding door de kelder vraagt Arjan net zolang door naar al die oude flessen totdat er eentje mee naar boven gaat. De wijnen van de Elzas kun je prima laten liggen. De primaire fruitigheid zal langzamerhand verdwijnen, maar daar komt een bijzondere complexiteit in de smaak voor terug. De pinot gris uit ‘96 heeft een strogele kleur en doet denken aan honing zonder zoet te zijn. Geen alledaagse wijn, maar heerlijk. Arjan wil niet meer weg.
elzas_mg_6551

Bernhard Reibel

De laatste stop is Bernhard Reibel. Arjan heeft meteen een klik met wijnboer Pierre. Voordat hij het bedrijf van zijn ouders overnam, werkte hij in Parijs in de auto-industrie, waar hij ook zijn vrouw ontmoette. Eindelijk kan Arjan weer even over auto’s praten. Ik concentreer me op de wijnen. Het verhaal van Bernhard Reibel is prachtig. Als Cécile Bernhard, moeder van Pierre, drie jaar oud is verliest ze haar vader. Hij stapte op een mijn, terwijl hij aan het werk was in de wijngaarden. Haar moeder zet het bedrijf voort, maar maakt zelf geen wijn meer. Alle druiven worden verkocht aan négociants. Na een korte carrière als sectretaresse vindt Cécile echter dat het anders moet; ze volgt een opleiding tot wijnmaker. Samen met haar man Robert (ook uit een wijnfamilie) koopt en ontgint ze een mooie helling op de Hahnenberg, vlak buiten het dorpje Chatenois. In 1981 kan ze voor het eerst haar eigen druiven vinifi ëren, thuis in de garage. De wijn wordt verkocht aan familie en vrienden. Het blijkt een succes. De Hahnenberg wordt steeds verder ontgonnen – zelfs nu is de familie nog bezig met de aangrenzende helling. Inmiddels heeft zoon Pierre de dagelijkse leiding van het bedrijf in handen, maar de hand van Cécile is nog goed te voelen: de wijnen zijn allemaal biologisch. Ook hier schuiven we aan bij een plukkerslunch met weer dezelfde vrolijke sfeer. We eten zuurkool en proeven de wijnen. Misschien is het omdat het onze laatste stop is, maar ik ben onder de indruk van het selfmade verhaal van Ceçile en meer nog van de wijnen. Die zijn prachtig in balans. Met als uitschieters de heerlijk droge Muscat uit 2014 en de Coteaux de Koenigsbourg 2014, een riesling. De Alsace wijnen die we in drie dagen tijd in de Elzas hebben geproefd zijn overtuigend. De regio doet misschien wat popperig aan, met z’n vakwerkhuisjes, maar laat je niet foppen: de wijnmakers zijn modern. Of ze nu kurkdroge wijnen – zonder enige restsuiker – maken of wijnen met een klein zoetje voor wat extra structuur en balans: het is Franse wijn met Duitse precisie. De wijnen zijn soms wat strakker, soms wat losser van stijl, maar allemaal fris, elegant, en vooral erg drinkbaar. Je hoeft geen kenner te zijn om een Elzas-wijn te kunnen waarderen. En terwijl Arjan en Pierre nog even verder praten over onze Renault Espace, zet ik nog een laatste doosje wijn in de auto.

Lijst van bezochte domeinen / La Route des Vins d’Alsace
Cave de Beblenheim
Vignerons Klur
Meyer-Fonné
Dopff au Moulin
Bott-Frères
Ruhlmann Schutz
Bernhard-Reibel
Tekst: Joachim Hilhorst
Foto’s: Arjan Kropman