Kerst in Zweden: van julbord tot sfeervolle kerstmarkten

Als je mij vraagt naar de ultieme bestemming voor de feestdagen, denk ik eerlijk gezegd niet direct aan kerst in Zweden. Toch reisde ik in december af naar West-Zweden, om vervolgens ondergedompeld te worden in een wereld waar de Kerstman nog jaloers op zou zijn. Ik ontdekte Göteborg als stad vol sfeervolle versiering, eten en evenementen en trok langs de ruige kustlijn vol kerstmarkten, bijzondere accommodaties én julbord – het Zweedse kerstbuffet.

Vanuit Nederland ben je zo in Zweden, of je nu met de auto, de trein of het vliegtuig reist. Heb je de tijd? Maak dan een roadtrip via Duitsland en Denemarken, of ga voor slow travel en neem de trein. Heb je maar een paar dagen? Vlieg dan in ongeveer een uurtje van Schiphol Amsterdam Airport naar Landvetter Airport, het vliegveld van Göteborg.

Göteborg is de op één na grootste stad van Zweden en wordt ook wel gezien als het relaxte zusje van de hoofdstad Stockholm. Dat komt mede doordat deze studentenstad een ontspannen sfeer heeft met hippe wijken, gezellige kroegjes en verrassend veel goede restaurants.

Vanaf november verandert de stad echter in een soort Winter Wonderland, waarbij alles om kerst draait. Eerst maak ik een tussenstop bij Bar Bulot – in de Saluhallen, de markthal van Göteborg – voor een Zweedse fika. Onder het genot van een goede kop koffie en een broodje bereid ik mij voor op de eerste kerstmarkt die ik ga bezoeken.

Als je een beetje van achtbanen houdt ken je Liseberg vast wel, het grootste attractiepark van Scandinavië. In 1923 opende het park de deuren voor het eerst, tegenwoordig trekt het park miljoenen bezoekers per jaar. Daar waar de meeste pretparken in de winter gesloten zijn, opent Liseberg in november en december de deuren – speciaal voor kerst.

Zo wordt het attractiepark omgebouwd tot een grote kerstmarkt. Langs alle paden hangt kerstverlichting en staan grote sneeuwpoppen, net als verschillende kraampjes met decoratie en snacks. In het midden van het park ligt een grote ijsbaan waar je kunt schaatsen, daarnaast zijn bijna alle attracties – inclusief de achtbanen – geopend.

Het park opent in de winter om 15.00 uur, op het moment dat het al schemerig wordt in Göteborg. Zo geniet je optimaal van de kerstsfeer met alle lampjes en lantaarns. Een van de eerste kraampjes die ik tegenkom in het park verkoopt glögg. Dit is een typisch Zweeds kerstdrankje, vergelijkbaar met glühwein.

Terwijl ik mijn ogen uitkijk en geniet van de kerstmuziek op de achtergrond wandel ik door het park. Ik ben geen groot fan van achtbanen, dus de attracties laat ik voor wat het is. Desalniettemin is er meer dan genoeg te ontdekken, bij haast elk kraampje sta ik even stil.

Van de mooiste kerstballen tot aan wollen sokken, kunstwerken van hout en diverse snacks, het aanbod is uitgebreid. Onderweg proef ik Zweedse worst, verschillende soorten kaas en bestel nog een verwarmende kop glögg. Rondom de grote schaatsbaan zijn vooral kraampjes met eten, van hotdogs tot aan warmgerookte zalm.

Ik ga in de rij staan bij het kraampje dat kebab van rendier verkoopt – een specialiteit die meerdere locals ondertussen hebben aangeraden om te proeven. Rendieren komen in grote getalen voor in Zweden, en zijn vanuit de eeuwenoude traditie van de Sámi – de inheemse bevolking van Zweden – al tot ver in de geschiedenis onderdeel van de Zweedse eetcultuur.

De kebab wordt geserveerd in een grote, verse pita. Het is oprecht heerlijk, het vlees is ontzettend mals en diep van smaak. Samen met een soort zoete saus van Zweedse bessen, knoflooksaus en flink wat pickles is het een aardige maaltijd.

Na het bezoek aan Liseberg sluit ik de avond af bij Restaurant Natur, op loopafstand van het attractiepark. Natur is tevens een wijnbar, met een grote liefde voor natuurwijnen. De keuze is ruim, en het team adviseert graag welke wijn bij de gerechten past. De menukaart staat vol met fantastische gerechten, veelal bereid met lokale en seizoensgebonden ingrediënten. Het diner is heerlijk, waarbij de steak tartare met gepekelde shiitake, witte kaas uit Denemarken en lokaal rundvlees misschien wel het hoogtepunt is.

In Göteborg vind je ontzettend veel goede restaurants. Van een markthal vol eten tot aan sfeervolle barretjes en sterrenrestaurants. Daarnaast wordt er ambachtelijk bier van wereldklasse gebrouwen en staan er veel lokale producten zoals vis en zeevruchten op de menukaarten. Benieuwd naar mijn favorieten? Bekijk het artikel met de beste restaurants in Göteborg.

De volgende ochtend ontwaak ik op de 15e verdieping van de Gothia Towers in Göteborg, waar mijn hotel zich bevindt. Terwijl het nog donker is geniet ik van een uitgebreid ontbijt op de 29e verdieping, met uitzicht over de stad. Na het ontbijt haal ik mijn huurauto op – uiteraard een Volvo – om richting Nääs te rijden, een historische landgoed en cultureel centrum in West-Zweden, niet ver van Göteborg.

In minder dan veertig minuten sta ik ineens middenin de natuur, een groot voordeel van Zweden. Stad en natuur wisselen elkaar moeiteloos af, waardoor liefhebbers van beide aan hun trekken komen. De eerste stop is Nääs Fabriker, een oude katoenfabriek.

Tegenwoordig is de oude fabriek een soort dorpje met verschillende winkels, horeca en tentoonstellingen. In november en december verandert dit terrein in een grote kerstmarkt, inclusief zingende koren, foodtrucks en kraampjes vol kerstdecoratie – veelal handgemaakt. Als je ook maar een beetje van kerst houdt ben je hier aan het juiste adres. De kerstmarkt is ontspannen, sfeervol en ontzettend gezellig – met uitzicht op een groot meer, omringd door Zweedse bossen.

Op nog geen tien minuten rijden bevindt zich nog een kerstmarkt, misschien wel mijn favoriet van deze reis. Bij Nääs Slott voelt kerst wat klassieker, mede doordat het prachtige slot in november en december helemaal tot leven komt. Van paard en wagen tot aan een typische kerstbrunch en vrijwilligers in oude kledij, deze kerstmarkt is veel meer dan alleen een kerstmarkt.

Je kunt rondleidingen volgen door het indrukwekkende herenhuis uit de 17e eeuw, een kijkje nemen in de authentieke keuken, een rondje door de stallen maken én zelfs op bezoek bij de Kerstman. De grote versierde kerstboom is misschien wel het hoogtepunt, al smaakt de brunch ook erg goed – inclusief de huisgemaakte rijstpudding.

Vanuit Nääs is het zo’n anderhalf uur rijden naar Lådfabriken in Edshultshall, op het Zweedse eiland Orust. Ooit een plek waar kratten voor vis en houten bootjes werden gemaakt, nu een luxe B&B met een interieur dat je het liefst mee naar huis neemt. Eigenaren Johan en Marcel hebben de locatie omgetoverd tot een sfeervolle plek vol met kunst, kleur en onverwachte combinaties.

Er zijn een aantal kamers beschikbaar, elk met een unieke inrichting en een eigen badkamer. Met grote zorg is overal aan gedacht, tot in detail lijkt alles te kloppen – inclusief de gastvrijheid. Bij aankomst staan Johan en Marcel mij al op te wachten, samen met hun twee honden. Na een korte rondleiding neem ik plaats aan de lange, houten eettafel in de huiskamer en keuken, waar ik getrakteerd word op een warme kom vissoep.

De soep – vers bereid door Marcel – zit vol met zalm, kabeljauw en garnalen, allemaal lokaal gevangen. De smaak is fantastisch, met een aangename pit door wat chilipepers. Na de soep is de fika nog niet voorbij, want vervolgens tovert Johan een warme cake uit de oven. Naast deze heerlijke cake met cranberries en walnoten komt er ook nog vers fruit op tafel, om vervolgens af te sluiten met een warme kop thee.

Niet alleen de inrichting en gastvrijheid zijn bijzonder aan Lådfabriken, ook de locatie is noemenswaardig. Het huis staat nog geen dertig meter van de zee, de tuin loopt moeiteloos over in de ruige kust van West-Zweden. Je hoort de golven, je ruikt de zilte zeelucht en alles voelt meteen langzamer doordat je middenin de natuur bent.

Het wordt al vroeg donker, toch maak ik eerst nog een korte wandeling langs de kust om even uit te waaien. In de verte zie je niets dan natuur, afgewisseld door een enkel houten huisje. Ik warm op in mijn kamer, en bereid me voor op mijn allereerste julbord – een typisch Zweeds kerstmenu.

Dat de meeste Zweden ontzettend houden van kerst blijkt wel, het julbord blijft namelijk niet beperkt tot de kerstdagen zelf. Vanaf november kun je bij veel restaurants al genieten van dit Zweedse kerstbuffet, waarbij je vaak al ruim van tevoren moet reserveren.

Bij Lådfabriken serveren Johan en Marcel vanavond ook een julbord, maar dan volledig gericht op lokale ingrediënten. We zitten aan de West-Zweedse kust, dus op het menu staat voornamelijk verse vis, aangevuld met flink wat zeevruchten. Als je ook maar een klein beetje van seafood houdt is dit hét ultieme kerstdiner wat mij betreft.

Alle gasten – in totaal zijn we met zeven gasten – nemen plaats aan de prachtig gedekte eettafel in de grote keuken van Johan en Marcel. Eerst proosten we met een glas bubbels, om vervolgens te genieten van lokale oesters. Langs de Zweedse kust komen verschillende soorten oesters voor, maar de gastheren serveren de inheemse platte oester.

Deze bijzondere oesters staan bekend om de luxe en volle smaak, en zijn soms wat lastiger te verkrijgen omdat vissers ze vaak van de bodem moeten opduiken. Desalniettemin werken Johan en Marcel samen met een lokale visser, die op bestelling vist wat ze graag bij Lådfabriken willen serveren.

Vervolgens verschijnen schalen vol met schelp- en schaaldieren op tafel. Van luxe kreeft tot aan de lekkerste langoustines die ik in tijden heb gegeten, wat is dit een feest. Ook de Noordzeekrab, die veel voorkomt langs de Zweedse kust, wordt geserveerd, samen met een huisgemaakte mosterdsaus.

Naast al dit lekkers verschijnen er ook garnalen op tafel, waaronder een bijzondere soort. Eigenlijk is het een soort kreeftachtige, die vertaald vanuit het Zweeds een gestreepte dwergkreeft wordt genoemd – ook wel bonte galathea. De smaak is ziltig en zoet tegelijkertijd, de structuur is vergelijkbaar met die van een grote garnaal. Ik eet het voor het eerst, maar ben direct fan.

De sfeer aan tafel is geweldig, het is dan ook een smaakvolle avond die tot in de late uurtjes doorgaat. Mede door het heerlijke eten, maar net zo goed door de geweldige gastvrijheid van Johan en Marcel – die de perfecte gastheren zijn voor een Zweeds julbord aan de kust.

De volgende dag rijd ik uitgeslapen door de prachtige winterse natuur van West-Zweden. Vanuit Lådfabriken is het ruim een uur rijden naar Salt & Sill, mijn volgende bestemming. Dit drijvende hotel ligt op het eiland Klädesholmen, dat ook wel het haringeiland van Zweden wordt genoemd.

Ik parkeer de huurauto op een ruime parkeerplaats aan het water, vlakbij een kleine haven. Vanaf hier is het nog zo’n honderd meter lopen naar Salt & Sill, het hotel dat aan het einde van een brede pier ligt. Het hotel ligt gedeeltelijk op een soort eilandje en gedeeltelijk op een drijvend ponton in het water.

Na een soepele incheck breng ik mijn bagage naar de hotelkamer, die op het ponton ligt. Vanuit mijn kamer kijk ik uit over de Atlantische Oceaan, terwijl ik zachtjes de golven op en neer hoor klotsen tegen de houten vlonders van het ponton.

Niet alleen vanuit mijn kamer kan ik genieten van het uitzicht, ook vanuit de sauna – die tevens op het drijvende deel ligt – heb je prachtig uitzicht over de Zweedse kust en de Atlantische Oceaan. De sauna is al op temperatuur, bij de receptie kun je een reservering maken. Op het dak van de sauna staat nog een jacuzzi, maar daar vind ik het net te koud voor.

Waar ik het stiekem ook te koud voor vind, is een plons in de zee, nadat ik uit de comfortabele sauna stap. Het trapje vanaf de vlonder staart mij aan, maar toch krijg ik het niet voor elkaar om het ijskoude water in te gaan. Op een thermometer zie ik dat het water maar zo’n drie graden is, net iets te koud voor mij – al schijnt het een fantastische ervaring te zijn.

Nadat ik volledig ontspannen de sauna uitstap is het tijd voor het julbord van Salt & Sill. En dat belooft wat, sill is namelijk het Zweedse woord voor haring. En ik ben niet voor niets op het eiland van de haringen. Voor de kust van Zweden zwemt veel haring, een deel van de populaire Hollandse Nieuwe komt hier zelfs vandaan – ondanks de naam.

Binnen bij Salt & Sill is het warm en gezellig, de open haard brandt sfeervol in het midden van het restaurant. Eerst krijg ik een kopje glögg, daarna krijg ik een tour langs het kerstbuffet, het Zweedse julbord. Het buffet is verdeeld over verschillende ruimtes. Niet omdat de ruimtes zo klein zijn, maar omdat het buffet ongelooflijk uitgebreid is. Zo is er een aparte ruimte met alle desserts en staan in de grootste ruimte schalen vol met haring.

Het julbord van Salt & Sill is op z’n zachtst gezegd zeer royaal, ik kom ogen tekort. “Hier kun je kiezen uit 35 verschillende soorten haring”, legt de manager van het restaurant uit. Ze begeleidt me langs alle verschillende gerechten. “Dit is het broodstation met typisch Zweeds brood”, vervolgt ze. “In Zweden eten we met kerst vaak een wat gezoet bruin brood, belegd met kerstham.”

We lopen een volgende ruimte binnen, waar nog meer eten staat uitgestald. De manager vertelt: “Van rendier tot hert en nog meer wild, hier vind je verschillende soorten vlees. Op de tafel daarnaast hebben we huisgemaakte worsten, en iets verderop staan alle zeevruchten.” Ik zie grote bakken op ijs, gevuld met verse langoustines, krab, kreeft en garnalen.

Weer iets verderop staan alle warme gerechten, waaronder Zweedse gehaktballetjes en Janssons frestelse, een soort ovenschotel met onder andere aardappel, uien, room en ansjovis. Ik begin bij de koude gerechten in de eerste ruimte, en bekijk stuk voor stuk de schalen met haring. Het is onmogelijk om 35 soorten te proeven, maar ik wil er zoveel mogelijk proberen.

Om te beginnen kies ik een aantal soorten haring en schep ik wat verse vis zoals zalm, makreel en kabeljauw op. Merendeel van de haring is ingelegd en gecombineerd met diverse ingrediënten. Mijn favoriet is zonder twijfel de haring met mosterd en whisky, al is de haring met appel en rode bieten ook fantastisch.

Van de warme gerechten geniet ik vooral van de Janssons frestelse, een hartig gerecht dat alle smaken bevat. Zout, bitter, zoet, zuur en umami – het heeft alles. Daarbij geniet ik van gestoomde groenten, Zweedse omelet, verschillende soorten vlees én surströmming, bereid met room en kaviaar.

Surströmming is gefermenteerde vis in blik, die berucht is om de stank die er vrij komt als je het blik opent. Maar verwerkt in een gerecht ruik je er niets van en smaakt het heerlijk. Voldaan kies ik nog een aantal Zweedse kazen uit om mee af te sluiten, al kan ik het niet laten om toch nog wat rijstpudding op te scheppen als dessert. Ondertussen begin ik te begrijpen waarom ze in Zweden zo van kerst houden, want met een julbord wil ik elke dag wel kerst vieren.

De laatste dag rijd ik terug richting Göteborg, wat ongeveer anderhalf uur rijden is vanaf het eiland Klädesholmen. Onderweg rijd je grotendeels langs de prachtige kust en door Zweedse bossen, waarbij je ogen tekort komt. Vlak voordat ik naar huis ga maak ik nog een stop bij Gunnebo Slott, een landhuis net buiten Göteborg.

Dit landgoed uit de 18e eeuw is perfect onderhouden, en staat bekend om de uitgestrekte tuinen rondom het landhuis. Zelfs in de winter zijn de tuinen indrukwekkend, al kom ik in het bijzonder voor de lunch.

In het bijbehorende restaurant serveren ze namelijk een speciale kerstlunch, bereid met lokale en biologische ingrediënten. Na een rondleiding over het indrukwekkende landgoed schuif ik aan in het restaurant. Als eerste verschijnt er vispaté met rode en gele biet op tafel met klassiek kerstbrood, een goed begin.

Daarna verschijnt er filet van schelvis op tafel, met een pesto van boerenkool en een salade met wintergroenten uit de tuin van het restaurant. Alle smaken kloppen en de vis smelt weg op mijn tong, dit verfijnde kerstmenu is heerlijk. Het dessert is een sinaasappelcake, die bij elke hap naar meer smaakt. Gevuld en voldaan ga ik weer naar huis, volledig in kerstsferen en met wat extra liefde voor Zweden.

Ondanks mijn scepsis voor ik op reis ging ben ik naar een paar dagen West-Zweden helemaal bekeerd. Nog nooit heb ik een plek gezien waar kerst zo serieus wordt genomen, waar kerstmarkten zo uitbundig zijn en waar het eten ongelooflijk goed is. Het draait dan ook twee maanden lang om familie, vrienden, sfeer en lokale smaken, iets wat in West-Zweden de norm is.

Meer weten? Kijk op west-zweden.com en plan je reis naar dit heerlijke land. Maak een rondreis in de zomer – of vier net als ik kerst in West-Zweden. Vanuit Nederland reis je gemakkelijk naar Göteborg, er zijn meerdere vluchten per dag vanaf Schiphol Amsterdam Airport.